Η οικογενειακή συστημική  προσέγγιση

Με βάση τη συστημική επιστήμη στο χώρο της ψυχοθεραπείας, οι ψυχολογικές δυσκολίες των ανθρώπων δεν θεωρούνται υπόθεση ατομική. Αντιθέτως ορίζονται ως αποτέλεσμα δυσαρμονικών διεργασιών, που συμβαίνουν στο συνολικό πλαίσιο που ζει κάποιος. Το πιο κοντινό πλαίσιο-σύστημα που διαμορφώνει την συμπεριφορά των ατόμων, είναι η οικογένεια.

Κάθε οικογένεια αποτελεί ένα μοναδικό ψυχοκοινωνικό σύστημα που λειτουργεί με τις δικές της αρχές, και διέπεται από συγκεκριμένες αξίες και κανόνες. Τα μέλη κάθε οικογένειας αναπτύσσουν μια δυναμική σχέση και διάφορους τρόπους επικοινωνίας που επηρεάζουν συνολικά τον τρόπο που ‘υπάρχουν και φέρονται’ τα άτομα. Ακόμα και όταν κάποιος βιώνει μια προσωρινή ή μόνιμη αίσθηση αποξένωσης από την οικογένεια του (είτε αυτή που δημιούργησε ο ίδιος, είτε την οικογένεια καταγωγής του), ποτέ δεν μπορεί πραγματικά να παραιτηθεί από την ιδιότητα ως μέλος τους.

Η οικογενειακή θεραπεία αποτελεί ένα παράδειγμα εξέλιξης της συστημικής θεώρησης στον χώρο της ψυχοθεραπείας. Ουσιαστικά, δίνει την δυνατότητα να εξετασθούν να ψυχολογικά φαινόμενα υπό το πρίσμα συγκεκριμένων πλαισίων και σχέσεων. Με αυτόν τον τρόπο, τα προβλήματα που παρουσιάζουν παιδιά, έφηβοι ή ενήλικες δεν εμπίπτουν σε ψυχικές ασθένειες και διαταραχές. Εμφανίζονται λόγω δυσμενών προτύπων επικοινωνίας, καθώς και δυσκολίας των μελών της οικογένειας να ανταπεξέλθουν στους ρόλους τους και στις διάφορες μεταβατικές φάσεις της ζωής τους. Ως εκ τούτου, ένας οικογενειακός θεραπευτής δεν δίνει τόση σημασία στο σύμπτωμα, αλλά στις διεργασίες μέσα στο πλαίσιο που ζει κάποιος, οι οποίες φαίνεται να καθιστούν απαραίτητη την παρουσία του. Κάθε εκδηλούμενη προβληματική συμπεριφορά θεωρείται ένας τρόπος ‘οικογενειακής οργάνωσης’ για να αντιμετωπιστούν τα διάφορα προβλήματα της ζωής.

Προκειμένου να λειτουργούν αποτελεσματικά οι άνθρωποι, χρειάζεται να προσαρμόζονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες και προσδοκίες των ιδίων, των άλλων μελών της οικογένειας, καθώς και στις απαιτήσεις του ευρύτερου συγγενικού πλαισίου, της κοινότητας και της κοινωνίας γενικότερα. Σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα, υποστηρίζουν ότι οι παραπάνω διεργασίες στα ανθρώπινα όντα -επιτελούνται μεταξύ άλλων- με βάση τις συνισταμένες της ισοτιμίας, της αίσθησης ότι ανήκουν κάπου και της διατήρησης της ολότητας τους. Όταν κάποια από αυτές τις βασικές αρχές διαταραχθεί, το αποτέλεσμα εμφανίζεται ως ανισορροπία και οι επιπτώσεις μπορεί να βασανίζουν μέλη του συστήματος, που ούτε καν γνωρίζουν ότι κάτι τέτοιο έχει συμβεί. Εάν επιτύχει η οικογενειακή θεραπεία, αλλάζει το περιοριστικό μοντέλο που αλληλεπιδρά μια οικογένεια. Κυρίως, διευρύνονται οι τρόποι επικοινωνίας, εμπλουτίζονται οι ικανότητες επίλυσης προβλημάτων και διαφοροποιείται η δομή των σχέσεων, με αποτέλεσμα να ανακουφίζονται τα μέλη από τα συμπτώματα ψυχοπαθολογίας.